Sự mất cân bằng thương mại toàn cầu và sự thống trị của đô la: Phân tích từ nhiều góc độ

Tóm tắt

Gần đây, Tổng thống Mỹ đã đưa ra một loạt chính sách thuế quan cực đoan, gây ra những thay đổi đáng kể trong cấu trúc thương mại toàn cầu. Những chính sách này có nhiều bất định và tranh cãi về tác động tiềm tàng đến địa chính trị và kinh tế, và có sự khác biệt rõ rệt giữa các quan điểm.

Trước khi thảo luận về chủ đề phức tạp này, cần nhấn mạnh tầm quan trọng của thị trường tự do và thương mại toàn cầu. Thương mại bản chất là hành vi tự nguyện của hai bên, chỉ xảy ra khi các bên tham gia đều cho rằng họ có thể thu được lợi ích từ đó. Do đó, thương mại không phải là trò chơi tổng bằng không. Việc tồn tại mất cân bằng thương mại giữa các quốc gia trong thời gian dài cũng có lý do của nó. Từ góc độ này, bất kỳ hình thức thuế quan nào cũng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu và năng suất.

Tuy nhiên, vẫn còn những bất đồng lớn giữa học giả và nhà hoạch định chính sách về cơ chế hoạt động, nguyên nhân của sự mất cân bằng thương mại quốc tế và tác động của thuế quan đối với dòng vốn. Bài viết này sẽ tập trung vào những vấn đề này.

Quan điểm bảo hộ

Từ góc độ bảo hộ, Mỹ trong nhiều năm qua luôn ở vị thế bất lợi trong thương mại quốc tế, với thâm hụt thương mại khổng lồ là bằng chứng rõ ràng. Quan điểm này cho rằng thâm hụt thương mại chủ yếu xuất phát từ các chính sách bảo hộ của các đối tác thương mại chính (như Trung Quốc, Liên minh Châu Âu và Nhật Bản), chứ không phải từ các yếu tố hợp lý khác.

Những người theo chủ nghĩa bảo hộ cho rằng, các chính sách thương mại không có lợi cho Mỹ chủ yếu bao gồm:

1. Rào cản thuế cao
2. Các biện pháp quản lý có lợi cho các nhà sản xuất trong nước
3. Các quốc gia xuất khẩu chính thao túng đồng tiền của chính họ để giảm giá

Các chính sách này được coi là nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm nền tảng ngành sản xuất của Mỹ, gây áp lực kinh tế nghiêm trọng cho người lao động Mỹ. Do đó, những người theo chủ nghĩa bảo hộ ủng hộ việc thực hiện các biện pháp như "thuế quan đáp trả" để đạt được cạnh tranh công bằng, từ đó thúc đẩy sự phục hồi ngành sản xuất trong nước và hồi sinh nền kinh tế Mỹ.

Góc nhìn về sự thống trị của đồng đô la

Khác với quan điểm bảo hộ, lý thuyết về sự thống trị của đồng đô la cho rằng Mỹ thực sự hưởng lợi rất nhiều từ thâm hụt thương mại. Người tiêu dùng Mỹ có thể mua số lượng lớn hàng hóa từ các nơi như Châu Á với chi phí thấp, tận hưởng lợi ích từ toàn cầu hóa. Đồng thời, Mỹ đã thành công trong việc thuyết phục các quốc gia có thặng dư thương mại tiếp tục đầu tư vào tài sản denominated in đô la, duy trì vị thế mạnh mẽ của đồng đô la.

Tuy nhiên, tình huống này không thể bền vững trong dài hạn. Theo thời gian, thâm hụt thương mại tích lũy có thể đạt đến một điểm tới hạn, dẫn đến sự sụp đổ của sự thống trị đô la Mỹ và thu nhập thực tế của người Mỹ giảm mạnh. Để duy trì vị thế đồng tiền dự trữ toàn cầu của đô la Mỹ, Mỹ đã thực hiện một loạt các biện pháp, bao gồm một số hành động ngoại giao và quân sự gây tranh cãi.

Quan điểm này tương phản rõ rệt với lập trường bảo hộ. Nó cho rằng Mỹ luôn nỗ lực duy trì sức mạnh của đồng đô la, chứ không như những người bảo hộ nói rằng bị các nước khác "hưởng lợi".

Góc nhìn về dòng vốn

Cũng có một quan điểm ít được đề cập nhưng rất thuyết phục, đó là hiểu biết về sự mất cân bằng thương mại từ góc độ dòng vốn. Theo nguyên lý cân bằng thanh toán quốc tế, thâm hụt thương mại của một quốc gia chắc chắn tương ứng với thặng dư tài khoản vốn của nó. Nhưng điều quan trọng là, liệu thâm hụt thương mại đã dẫn đến dòng vốn vào, hay dòng vốn vào đã gây ra thâm hụt thương mại?

Góc nhìn này cho rằng, Mỹ sở hữu những doanh nghiệp hàng đầu thế giới và các công ty sáng tạo nhất, như các ông lớn công nghệ và các tổ chức tài chính. Tỷ suất sinh lời cao và khả năng đổi mới của những doanh nghiệp này đã thu hút các nhà đầu tư toàn cầu. Hơn nữa, hệ thống pháp luật tương đối hoàn thiện và cơ chế bảo vệ nhà đầu tư của Mỹ cũng khiến quốc gia này trở thành nơi trú ẩn an toàn cho vốn.

Từ góc độ này, thâm hụt thương mại liên tục có thể phản ánh sức hấp dẫn và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Mỹ, chứ không phải là điểm yếu. Quan điểm này cho rằng các yếu tố kinh tế có thể quan trọng hơn các yếu tố địa chính trị trong việc thúc đẩy đồng đô la trở thành tiền tệ dự trữ toàn cầu.

Kết luận

Nền kinh tế toàn cầu là một hệ thống phức tạp, các góc nhìn lý thuyết khác nhau đều có lý do hợp lý của chúng. Có sự tương tác hai chiều giữa thâm hụt thương mại và dòng vốn, và việc giải thích từ một góc độ đơn lẻ thường khó có thể nắm bắt đầy đủ bản chất của vấn đề. Khi xây dựng chính sách thương mại, các nhà ra quyết định cần xem xét tổng hợp nhiều yếu tố khác nhau và cân nhắc lợi ích và bất lợi.

Mặc dù vậy, thuế quan như một hình thức thuế, không thể tránh khỏi việc gây ra một số tác động tiêu cực đến nền kinh tế. Nó có thể làm suy yếu sức cạnh tranh của doanh nghiệp và tổn hại đến lợi ích của người tiêu dùng. Do đó, khi đối phó với sự mất cân bằng thương mại, cần cẩn trọng trong việc sử dụng các biện pháp bảo hộ như thuế quan, và nên tập trung nhiều hơn vào việc nâng cao sức cạnh tranh của ngành công nghiệp trong nước và cải thiện cấu trúc kinh tế như các chiến lược dài hạn.

Sự phát triển của cấu trúc thương mại toàn cầu trong tương lai vẫn còn nhiều sự không chắc chắn. Liệu sự thống trị của đồng đô la có thể tiếp tục, sự trỗi dậy của các nền kinh tế mới nổi sẽ ảnh hưởng như thế nào đến trật tự kinh tế quốc tế, và các quốc gia sẽ tìm kiếm sự cân bằng giữa mở cửa và bảo vệ như thế nào, đây đều là những vấn đề quan trọng cần được theo dõi liên tục.